آیا هر احتمالی عقلانی است ؟
یک فرومدی ادّعا می کند : ابوعلی سینا ( 359 ـ 416 ) در کتابِ « قانون » نوشته است : « بهترین انجیرها و موافق تر با طبعِ مردم انجیری بُوَد که اوصافِ آن در انجیر فریومد موجود است . »
دیگری می گوید : این مطلب در کتابِ قانون نیست .
آن فرومدی در پاسخ می گوید : ولی این مطلب در کتابِ « تاریخِ بیهق » نوشتۀ ابوالحسن علی بن زید بیهقی مشهور به ابن فُندق صفحۀ 280 هست . ابن فندق از جایگاهِ علمی ویژه ای برخوردار است ، احتمال دارد او نسخه ای از کتابِ « قانون » داشته که این مطلب در آنجا ثبت بوده است .
( این پاسخ علاوه بر اینکه یک احتمال منطقی است در کتابِ تاریخِ بیهق هم ثبت هست . )
یک فرومدی می گوید : شعرِ « آیینِ مردم هنری » از قطعه های ابن یمین فریومدی است .
دیگری می گوید : ولی این قطعه در دیوانِ اشعارِ انوری که دو قَرن جلوتر از ابن یمین بوده ثبت شده است .
آن فرومدی در پاسخ احتمالاتی می دهد می گوید :
1ـ احتمال دارد ارتجالی بوده یعنی هم انوری این شعر را سروده باشد هم ابن یمین .
( این یک احتمال است امّا احتمالِ آن بسیار ضعیف است . )
2ـ ممکن هم هست ابن یمین به عنوانِ شاعر ، شعرِ انوری را برای دیگری خوانده باشد و چون آن قطعه برایش خوشایند بوده با خطِّ خود آن را ثبت کرده ، نسخه نویسان آن را هم از خودِ ابن یمین پنداشته اند.
( این احتمال منطقی است و امکان دارد چُنین باشد . )
3ـ احتمال دارد این شعر از ابن یمین باشد و نسخه نویسان به اشتباه آن را در دیوانِ انوری ثبت کرده باشند .
( این احتمال هم راهی به دِهی می بَرد . )
4ـ ...
آن فرد می گوید : پس شعرِ ( آن کس که بداند و بداند که بداند ) هم از ابن یمین است .
آن فرومدی می گوید : در کجای دیوان این شعر ثبت شده است ؟
آن فرد می گوید : در دیوانِ منتشر شده اش نیست ، ولی ممکن است از ابن یمین باشد !
آن فرومدی می گوید : اینکه شما ادّعا می کنید بر چه پایه ای است ؟
آیا این شعر در کتابِ شاعرِ مُعاصر با ابن یمین یا نزدیک به قرنِ هشتم هست و گفته : این شعر از ابن یمین است ؟
آیا کسی ادّعا کرده که این شعر را در نسخۀ خطّی دیده و در آنجا نوشته بوده که این شعر از ابن یمین است ؟
آن فرد می گوید : نه ولی باید همۀ نسخه های خطّی مربوط به ابن یمین و حتّی شاعرانِ دیگر که در کتابخانه های دنیا موجود است بررسی شود و حتّی کَتیبه ها و سنگ نبشته ها و ... موردِ ارزیابی قرار گیرد و همین طور نامه های افراد که نوشته اند چون ممکن است در نامۀ خود از این شعر استفاده کرده باشند . باید احتمال داد به همین سادگی نمی شود گفت : این شعر از ابن یمین نیست !
آن فرومدی می گوید : بله ! اتّفاقا ابن یمین تمامِ مطالبِ اخلاقیِ قرآن را به صورتِ شعر درآورده و حتّی بعضی سوره ها را به صورتِ منظوم ترجمه کرده است !!!
آن فرد می گوید : نشنیده بودم . از کجا این را می گویید ؟ گُمان نمی کنم !
آن فرومدی می گوید : چرا گُمان نمی کنید ؟! چرا احتمال نمی دهید ؟ مگر شما همۀ نسخه های خطّی را دیده اید ؟ کتابهای دیگر را ملاحظه کرده اید ؟ کَتیبه ها و سنگ نبشته ها و ... را موردِ ارزیابی قرار داده اید ؟
می گویند : آن فرد مدّتهاست رفته دنبالِ نسخه های خطّی و سنگ نبشته ها و ... می گردد !! چون هر روز بر این ادّعاها و احتمالات افزوده می شود .